Bureau Guacamaya
Indianen Noord Amerika
De adelaarsdans...
De meeste kinderen zullen het onderwerp als spannend en interessant ervaren en het kan zeker ook spannend en interessant gemaakt worden met het gebruik van aansprekende verhalen en objecten. Het thema biedt ook talloze mogelijkheden om aardrijkskunde, geschiedenis, taal, rekenen, kunstzinnige oriëntatie tot aan religie in elkaar te laten overlopen. De arend had een grote symbolische betekenis voor de meeste Indianen en de staartveren van de steenarend waren zeer waardevol. De arend werd echter niet gedood, maar een Indiaan zat dagenlang te wachten in een kuil met daarop een rooster van takken en bladeren en een stuk vlees om een arend te lokken. De arend werd dan bij zijn poten gegrepen, enkele staartveren werden uitgetrokken en de arend kreeg zijn vrijheid weer terug. Veel volkeren dansten de adelaarsdans met een centrale rol voor de sjamaan die door het uitvoeren van de dans de krachten van de adelaar 'verkreeg' om te kunnen genezen. Ik heb een amulet in de vorm van een arend die werd gebruikt door een sjamaan bij het opvoeren van de adelaarsdans. Er zijn prachtige Indianenverhalen over arenden te vertellen en er zijn veel mogelijkheden om deze te relateren aan allerlei uitdagende oefeningen/opdrachten.
Wolven- en bizonstanden, Sioux
Aardrijkskunde en geschiedenis
De leerlingen zijn het meest bekend met de prairie-Indianen zoals de Cheyenne die afhankelijk waren van de bizonjacht. De meeste Indianen waren niet afhankelijk van de bizonjacht, maar joegen op andere dieren, visten en verbouwden gewassen zoals mais en bonen. De Tlingit in het Noord Westen waren afhankelijk van de zalmtrek. De Iroquois in het Noord Oosten verbouwden mais en joegen op herten en elanden. De prairie-volken zoals de Cheyenne en Comanche volgden de kuddes bizons en volkeren die in het zuiden woonden waren ook weer afhankelijk van de landbouw. De Navajo verbouwden mais, bonen en pompoenen, gebruikte geavanceerde irrigatiemethoden en leefden in dorpen. Hun leefwijze kwam meer overeen met die van de Maya’s dan met die van de prairie-Indianen. Alle Indianen gaven veel waarde aan lichaamsdecoratie in de vorm van kettingen, versierde mocassins en kleding. De verschillende stammen gebruikten daar veel verschillende materialen voor. Tanden van bizons en wolven, kralen gemaakt van bizonbotten, turquoise en andere mineralen. Schelpen werden ook veel gebruikt met name de wampumschelp. De verschillende kralen werden onderling ook geruild en dienden zo als een vorm van geld.
Kralen van turquoise, Navajo
Bizonsbotten
Natuur en milieu
In de zeventiende en achttiende eeuw was de bonthandel de meest lucratieve activiteit in Noord Amerika. Met name de bevervellen waren zeer gewild voor het maken van luxe hoeden in Europa. De dikke vacht van de zeeotter was nog waardevoller en de enige pels waarvoor meer werd betaald dan voor een beverpels. De zeeotter werd vrijwel uitgeroeid door de jacht. De bever nam ook sterk in aantal af, maar halverwege de negentiende eeuw raakten de ‘beverhoed’ uit de mode en stortte de handel in bevervellen in. De bizon was voor de komst van de Europeanen waarschijnlijk het meest algemene grote dier op de wereld en enkele eeuwen later resteerden van de tientallen miljoenen bizons slechts enkele honderden exemplaren en was deze zo goed als uitgestorven.
Een minder bekend verhaal is het tragische lot van de Amerikaanse trekduif. Eens de meest algemene vogel op de wereld die in zwermen voorkwam zo groot dat de hemel werd verduisterd. In 1866 werd een vlucht waargenomen die zo groot was dat het 14 uur duurde voordat de zwerm voorbij was gevlogen met naar schatting een miljard vogels. Minder dan 50 jaar later (in 1914) stierf de laatste Amerikaanse trekduif, Martha, in een dierentuin. Met de trekduif is het niet meer goed gekomen, maar de zeeotter, bizon en bever hebben zich redelijk kunnen herstellen hoewel ze natuurlijk niet meer in de aantallen van voor de kolonisatie voorkomen. De fauna van Noord Amerika en die van Nederland zijn met elkaar te vergelijken en inmiddels is de bever in sommige waterrijke gebieden in Nederland al weer een algemene verschijning geworden. De zeearend broedt weer in Nederland en neemt in aantal toe. Zelfs de wolf neemt af en toe weer een kijkje over de grens en zal zich waarschijnlijk ook weer in Nederland gaan vestigen.
Rekenen
Er waren vele handelsposten in Noord Amerika, ook Nederlandse, waar de Indianen hun vellen konden verkopen. Aanvankelijk werden veel vellen geruild voor kralen. Blauwe kralen waren aanvankelijk het meest gewild omdat de Indianen daarin de lucht konden zien. Zo heb ik achttiende-eeuwse blauwe handelskralen die zijn gemaakt in Nederland. De meeste kralen kwamen echter uit Italië. Later werden andere goederen populairder, met name geweren. De Indianen brachten allerlei soorten vellen naar de handelsposten. De waarde van de vellen werd omgerekend naar bevervellen. Alleen een vel van een zeeotter was meer waard dan een bevervel, twee zeeottervellen voor negen bevervellen. Drie lynxvellen of zes wolvenvellen waren een bevervel waard. Wasbeervellen waren een stuk minder waard, vijftien tegenover een bevervel. Na het bont te hebben omgerekend in bevervellen kon je met je saldo gaan kopen in de winkel waar de prijzen werden vermeld in bevervellen. Een geweer kostte tien bevervellen, een koperen ketel kostte een bevervel en voor een bevervel kon je bijvoorbeeld ook twintig vishaken krijgen. Dit systeem biedt tal van mogelijkheden voor uitdagende rekenopdrachten.
Nederlandse handelskralen
Taal
Begrijpend lezen is een belangrijk onderdeel van de verschillende opdrachten. De leerlingen werken met woordpuzzels en vormen zinnen met woorden die te maken hebben met de Indianen. De verschillende verhaaltjes die ik tijdens dit lesprogramma vertel moeten de leerlingen kunnen aansporen om zelf ook een verhaaltje te schrijven over een zelf te kiezen dier.
Artistieke expressie
De prairie-Indianen leefden in tipi’s die werden versierd met allerlei afbeeldingen van dieren en religieuze symbolen. De leerlingen kunnen de tipi zelf tekenen of een vel ontvangen waarop deze al is afgebeeld om deze daarna te versieren met tekeningen van dieren, symbolen of wat hun creativiteit hen ingeeft.
Beschikbare objecten
Naast de afgebeelde objecten heb ik nog meer kralen die zijn gemaakt van bot en schelpmateriaal en vele verschillende handelskralen die met verschillende stammen geruild zijn voor bont. Tevens onder andere oude speerpunten van steen en obsidiaan, een tabakspijp en oude knikkers.
